Jak dbać o kury w zimie? Czy potrzebują specjalnego schronienia? Czym je karmić, by nie spadła nieśność? Czy kura może… zamarznąć? Oto kilka najważniejszych pytań, z którymi mierzą się początkujący hodowcy kur, zwłaszcza ci, którzy nie posiadają specjalistycznego budynku inwentarskiego, w którym można regulować takie parametry jak temperatura, dostęp do światła, a nawet wilgotność powietrza.
Małe stada przydomowych kur najczęściej trzymane są w drewnianych nieocieplanych kurnikach zintegrowanych z wolierą lub ogrodzonym wybiegiem. Czy w takich warunkach można zapewnić im dobrostan w zimie? W tym artykule chcę podzielić się z Wami moimi sposobami na zimową hodowlę kur.
Spis treści
Zimno, mokro, wietrznie…
Kury są zwierzętami stałocieplnymi, co oznacza, że ich temperatura jest względnie stała i w dużym stopniu niezależna od temperatury otoczenia. W praktyce zwierzęta te wykazują aktywność zarówno przy niskich, jak i wysokich temperaturach. Zdolność do termoregulacji, czyli umiejętności utrzymania stałej ciepłoty ciała umożliwiają m.in. takie mechanizmy jak pozyskiwanie energii w procesie odżywania, kurczenie i rozkurczanie naczyń krwionośnych, obecność piór oraz podskórnej tkanki tłuszczowej. Dzięki tym właściwościom niskie temperatury kurom niestraszne – utarło się, że kury większości popularnych ras czują się dobrze w temperaturze nawet do minus 10 stopni Celsjusza.
Przystosowanie kurnika do zimowej aury
Mały kurnik wybudowany z drewna może z powodzeniem służyć jako zimowe mieszkanie dla kur, pod warunkiem, że zostanie ocieplony. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w nocy, kiedy temperatura na zewnątrz może spaść poniżej kilkunastu stopni Celsjusza. Za warstwę ocieplenia mogą posłużyć popularne materiały budowlane, ale warto także rozważyć obłożenie kurnika kostkami słomy – jeśli nie ma się własnej, jest to materiał, który bardzo łatwo pozyskać, a po zimie może posłużyć jako ściółka dla kur lub materiał do produkcji kompostu.
Dla kur w zimie większym zagrożeniem od mrozów jest jednak wilgoć i przeciągi w kurniku, które mogą powodować rozwój pasożytów i chorób, dlatego niezbędne jest także jego uszczelnienie i zabezpieczenie przed przeciekaniem. Równie ważna jest częsta wymiana ściółki na czystą i suchą – zbyt długie przetrzymywanie zanieczyszczonej ściółki może spowodować nie tylko zwiększenie wilgotności we wnętrzu kurnika, ale także zwiększenie stężenia szkodliwych gazów, które mogą przyczynić się do powstawania chorób układu oddechowego i zwiększyć ryzyko stanów zapalnych. Jeśli wypuszczamy kury do woliery lub na wybieg, ważne jest, aby pozostawić kurnik otwarty, dzięki czemu zwierzęta będą mogły w każdej chwili do niego wrócić i schronić się przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.
Kiedy spada nieśność
W optymalnych warunkach kura powinna składać jedno jajo dziennie i zwykle znoszone jest ono do południa. Gdy czas na zniesienie jaja wypadnie po południu – kura „wstrzymuje się” i robi sobie dzień przerwy. Czasem jednak taka przerwa wydłuża się i jest to powód do niepokoju. Wyraźny spadek nieśności jest jednym z pierwszych symptomów świadczących o tym, że kury nie mają zapewnionych odpowiednich warunków – przede wszystkim dobrze zbilansowanej paszy, prawidłowo zorganizowanego kurnika i wystarczającego dostępu do światła dziennego. Warunki te zdecydowanie łatwiej zapewnić w ciepłych miesiącach, gdy dni są długie, a dostęp do świeżej zieleniny i białka w postaci owadów, dżdżownic czy pędraków jest nieograniczony, zwłaszcza dla kur wolnobiegających. Aby zwiększyć różnorodność pokarmową w okresie zimowym, dobrze jest, oprócz dostarczania odpowiednio skomponowanych mieszanek zbożowych, urozmaicać dietę dodatkowymi składnikami, dzięki którym kury zachowają zdrowie i witalność, a zimowy spadek nieśności zostanie ograniczony do minimum.
Kury w Dolinie mgieł
Dla mnie jest to pierwszy sezon, w którym hoduję kury, a zatem także pierwsza ich zima w siedlisku. Mam kilkanaście kur popularnej rasy Rosa 1 i Rosa 5, podzielonych na dwa stadka, którym przewodzą dwa koguty. Jedno stado mieszka w cieplarni sferycznej, drugie – w drewnianym kurniku połączonym z wolierą. Przez całe lato i jesień kury były wypuszczane do ogrodu leśnego, gdzie same wybierały pożywienie – skubały rośliny, odnajdywały nasiona i kryjówki owadów. Wraz z nastaniem zimy dostęp do naturalnego pokarmu został ograniczony, a nieśność zaczęła oczywiście wyraźnie spadać. Zacząłem więc dostarczać kurom dodatkowego pożywienia, które sprawiło, że nieśność wróciła do poziomu z okresu wegetacyjnego.
Resztki z kuchni
Dietę naszych kur urozmaicam, bazując przede wszystkim na pozostałościach po zbiorach z ogrodów warzywnych i ogrodu leśnego oraz na resztkach z kuchni, z której do kur trafiają głównie części warzyw – obierki roślin okopowych, liście kapusty, kalafiorów czy brokułów. Gdy obserwuję, że wydatek energetyczny na ogrzanie jest spory i kury chudną, sięgam po całe rośliny okopowe – gotuję ziemniaki, seler czy buraki, które są świetnym zastrzykiem węglowodanów.
Pamiętajcie, aby nigdy nie podawać kurom surowych ziemniaków (dotyczy to również obierek) – należy je zawsze ugotować przed podaniem, gdyż surowe zawierają toksyczną, również dla człowieka, solaninę – związek chemiczny, który ulega rozkładowi podczas gotowania.
Surowe resztki kuchenne rozdrabniam blenderem ze specjalną przystawką do warzyw – w tej postaci łatwiej jest je kurom pobrać. Przygotowując dla siebie soki w wyciskarce wolnoobrotowej, wykorzystuję powstająca w niej owocowo-warzywną pulpę, która jest również świetnym i łatwo przyswajalnym dodatkiem dla kur (najczęściej po wyciśnięciu soku przepuszczam przez wyciskarkę również obierki odłożone z wcześniejszych posiłków). Umówiłem się także na odbiór odpadków kuchennych z zaprzyjaźnionej knajpki – głównie warzyw liściowych i pomidorów.
Aby uzupełnić niedobory wapnia, podaję kurom rozdrobnione skorupki jaj. Skorupki wyparzam (chyba że jaja były wcześniej gotowane), suszę i rozdrabniam – najczęściej w moździerzu.
Pozostałości z ogrodu
Po sezonie zostawiłem na grządkach trochę roślin, które są bardziej odporne na niskie temperatury: zewnętrzne liście kapusty, jarmuż, sałaty i pory, a także część roślin okopowych, takich jak marchew i seler korzeniowy, których części nadziemne cieszą się zainteresowaniem naszych kur przez całą zimę.
Większe i twardsze elementy roślin, których kury nie są w stanie rozdziobać, zbieram i rozdrabniam – w takiej pokruszonej formie dodaję do paszy treściwej.
Więcej białka
W połowie ubiegłego roku założyłem na terenie siedliska farmę dżdżownicową w starej wannie. Do jesieni populacja dżdżownic rozmnożyła się na tyle, że mogłem od czasu do czasu dokarmiać nimi kury. Przy niskich temperaturach działalność dżdżownic ogranicza się do minimum, gdyż przechodzą one w stan hibernacji, ale są cały czas smacznym i pożywnym dodatkiem do diety kur. Wermikompostownik obłożyłem na zimę kostkami słomy, aby obniżyć temperaturę zamarzania jego zawartości oraz przykryłem od góry, aby ograniczyć ilość wody dostającej się do wnętrza z opadów. Zdarzało mi się również dokarmiać kury larwami hermetii (bardzo ciekawe owady, których larwy są bogate w białko, mają sporo tłuszczu oraz mikro- i makroelementów, w szczególności wapnia, poza tym, jako jedyne owady stosowane w żywieniu drobiu wykazują korzystny stosunek wapnia do fosforu – 3:1).
Do menu moich kur trafia również sporadycznie serwatka, biały ser i mleko. Czasami podaję im jaja – w momencie, gdy mam ich „na stanie” więcej niż mogę spożytkować, gotuję je i podaję posiekane, razem ze skorupkami. Posiekanie przed podaniem jest konieczne – kury skarmiane całymi jajami mogą nauczyć się rozdziobywać i wyjadać świeże jaja z gniazd.
Jak podajemy zboża?
Kurom podaję płatki owsiane i pszenicę w formie śrutowanej, namaczanej albo skiełkowanej (namaczanie i skiełkowanie zwiększa przyswajalność składników pokarmowych i sprawia, że kura może zużyć mniej energii na przyswojenie paszy). Czasami dodaję do paszy nasiona oleiste, takie jak słonecznik, unikam jednak rzepaku, gdyż powoduje, że jajka mają rybi posmak.
Zioła i inne rośliny
Bardzo dobrym dodatkiem w żywieniu kur są susze ziołowe i zielonkowe. Udało mi się w tym roku przygotować na zimę niewielkie ilości suszonej na słońcu rzęsy wodnej, rozdrobnionego krwawnika, żywokostu, pokrzywy, koniczyny, skrzypu polnego, mniszka lekarskiego i babki lancetowatej – roślin, których pełno na terenie mojego siedliska. Zioła dodane do paszy pobudzają przewód pokarmowy, poprawiają przyswajanie pobieranych pokarmów i doskonale wpływają na odporność drobiu. Na pewno planuję zrobić większe ziołowo-zielonkowe zapasy na kolejną zimę!
Kilka słów o wodzie i wodzie… magicznej
Stały dostęp do świeżej, czystej, niezamarzniętej wody jednym z najważniejszych warunków niezbędnych do zapewnienia dobrostanu zwierząt. Gdy temperatura spada poniżej zera, rezygnuję z tradycyjnego poidła z wąską i niską rynienką, gdyż woda w takim poidle bardzo szybko zamarza i jest niedostępna dla zwierząt. Przerzucam się na niewielkie wiaderka, w których woda zamarza wolniej, dodatkowo umieszczam je wewnątrz kurnika, gdzie temperatura jest kilka stopni wyższa niż na zewnątrz. Korzystając z wiaderek trzeba pamiętać, że w odróżnieniu od poideł, są one bardziej podatne na zabrudzenie i wywrócenie przez kury, dlatego trzeba częściej sprawdzać, czy nie ma konieczności uzupełnienia lub wymiany wody.
Aby zwiększyć odporność kur, podaję im wzmacniający preparat w postaci wyciągu z czosnku, który działa m.in. przeciwpasożytniczo, grzybobójczo, bakteriobójczo i antywirusowo, usuwa toksyny z organizmu, poprawia działanie układu pokarmowego, działa przeciwzapalnie i przeciwbiegunkowo. Podaję go raz na tydzień. Nazywam go „magiczną wodą”, bo miałem okazję zaobserwować jego dobroczynny wpływ na kilka osłabionych kurek, które wróciły do formy po podaniu wyciągu z czosnku. W końcu mówi się, że czosnek to najlepszy naturalny antybiotyk, jak widać, skuteczny nie tylko w przypadku leczenia ludzi. Do wyciągu dodaję także miód, który również ma właściwości prozdrowotne oraz ocet jabłkowy – jako naturalny zakwaszacz.
Przepis na wyciąg z czosnku – proporcje na 1 litr wody:
- 1 ząbek czosnku
- 1 łyżka miodu
- 2 łyżki octu jabłkowego
- gwiazdka anyżu i 5 goździków (opcjonalnie)
Ząbek czosnku przecisnąć przez praskę do wody, dodać anyż i goździki, odstawić na noc. Następnego dnia przecedzić przez sito, dodać miód i ocet jabłkowy. Podawać kurom raz na tydzień.
Kurza piaskownica
Moje kury są wypuszczane na wolny wybieg bardzo często, dzięki czemu mają również dostęp do kąpieli piaskowych, które pomagają im w pozbyciu się pasożytów upierzenia. Zdarzają się jednak takie dni, że zostawiam je w cieplarni lub wolierze, chociażby wtedy, gdy zaobserwuję w okolicy patrolujące drapieżniki. Kury muszą mieć stały dostęp do drobnego żwirku oraz piasku nie tylko ze względów higienicznych. Jest on również niezbędny do rozdrabniana pobranego pokarmu (piasek i drobne kamyczki trafiają wraz z pokarmem do żołądka mięśniowego, tzw. mielca, którego skurcze pomagają rozcierać paszę). Dlatego w okresie, w którym nie wypuszczam kur do ogrodu, wstawiam do woliery i cieplarni duże kuwety z czystym piaskiem, często wzbogaconym ziemią okrzemkową.
Jak widać na moim przykładzie, hodowla kur w zimie jest możliwa, chociaż wymaga nieco więcej wysiłku niż w okresie wegetacji. Dlatego dobrze jest z wyprzedzeniem zgromadzić zapasy, którymi będziemy karmić kury w zimie. Planując ogród warzywny, warto także uwzględnić większy udział roślin odpornych na niskie temperatury – będą one świetnym źródłem pożywienia w zimnych miesiącach, a kury odwdzięczą się nam smacznymi i zdrowymi jajami, wysoką nieśnością, pięknym wyglądem i dobrą kondycją!